24/07/17


Coa chegada do verá vin de lembrar un artigo de Antonio Bóveda no nº 3 da revista mensual Mondariz do 20 de agosto de 1915 (páx. 10-13) titulado “Playas Gallegas” que recollera hai anos.
O seu recordo non era tanto polo artigo en si como pola referencia a como se coñecen os veraneantes...
Nesa época, inicios do século XX , a maioría das persoas que viñan a pasar parte do verán aos pobos do noso litoral eran “campesiños da rexión aos que os médicos receitaron conta a anemia, contra o escrofulose, contra o raquitismo, submersións nas augas iodadas do mar”.
O mencionado artigo compáranos con pobos e praias como a Concha donostiarra e o Sardinero santanderino, etc. indicando que eses pobos saben sacarlle partido ás súas praias e nós,  que posuímos moitas e cunha grande variedade de tipoloxías, non sabemos quitar proveito a pesar das moitas vantaxes “sobre as tan enxalzadas do Norte”.
A culpa de todo débese, a que “os galegos, non soubemos propagar as nosas belezas nin expandir polo mundo as nosas virtudes; antes ao contrario, puxemos especial empeño en achicar o propio para que a alleo se destacase [...]  De aí que as praias galegas sexan pouco frecuentadas; non importando que haxa, ademais do litoral costeiro, aires que son saúde, paisaxes que son de pais escollido, alimentos sans, e de suculencia non igualada, costumes e usos pintorescos, afabilidade nos habitantes”. Como nada diso se promocionou, así nos vai... Se deramos a coñecer as nosas praias, tanto “as de brava e tumultuosa ondada, como A Garda e A Lanzada, e as de mar apracible, como Cangas, Bueu, Ribeira, A Pobra, Muros, Sanxenxo,...
Entre outros, como mal a solucionar indicar a forma de acollelos e de bautizalos con nomes despectivos: “«catalinos», en A Coruña; «mantidos», en Vilagarcía e Marín; «pouroanos», en Vigo”.
Isto lémbrame outros nomes cos que se denominaban en Bueu. Ata os anos cincuenta do século pasado a denominación xenérica aos que viñan a pasar o verán era a de «veraneantes» e que a medida de que comezaron a vir moitos de Madrid, pasouse a identificar a todos como «madrileños». E a partires dos anos sesenta mantendo estes apelativos pero comezou a mesturarse con outros, «jodechinchos» e logo «chinchos», no que se puña de manifesto os inconvenientes que supoñía o aumento da poboación na época estival: encarecementos de prezos pola maior demanda, molestias na utilización de servizos, etc.
Pero na rede hai outras explicacións que vou pór como alternativas:
1º En Terras do Morrazo-Disionario da Rewvolusionaria Academia Morrasense:
Jodechinchos: jichos que invaden os nosos areais mairoritariamente no verán, aínda que alghún ten a súa "2ª" residencia intentando camuflarse na zona. Procedentes do outro lado da ría en grande parte. Gracias a eles tardamos catro horas en cruzar polo medio de Moaña e Cangas, ademáis reducen a velocidade da Vía Rápida, concretamente a 0km/h para protexernos de posibles accidentes, algo bo tiñan que ter. O termo ven de fai moitos anos: un sinal moi indicativo de que está a chegar o vrán no Morraso é que o peix na Plasa dispara o seu presio ata límites insospeitados, cando os chinchos un día van a 6€, o sejinte van a 12€.. e claro, un morrasense auténtico vai buscando a oferta máis baixa por toda a prasa, un turista (madrileño sobre todo) NON, arrampla co primeiro que vexa inda que custe a 20€ o kilo de chinchos. Cando o pobre morrasense vai buscar os chinchos, xa non queda ninjún! e maldice o ceo dicindo "Xa nos viñeron joder os chinchos!!"
Jodechinchos: (en las rías baixas, zona del Morrazo – Galicia), referido a aquellos individuos que resultan molestos en nuestras actividades diarias, aun siendo estos apreciados cuesta soportar su presencia y tienen una gran facilidad para conseguir trastocar nuestros planes.
(normalmente son turistas, que nos ocupan la mesa en el restaurante, o masifican nuestras playas, etc …).
Jodechinchos: Despectivamente, madrileño que acostumbra a pasar parte del verano en algún lugar de las Rías Baixas. Por extensión, forastero. También incluye ourensanos.
Na actualidade estanse a utilizar para referirse aos que nos visitan na tempada de verán como «veraneantes» e nesta e no resto do ano como termo xenérico «turistas» ou «xente de fóra». Parece que imos normalizándonos na linguaxe, pero sobre todo, no respecto aos outros e polo tanto a nós mesmos. Moitos de nós nas nosas vacacións tamén podemos ser «jodechinchos», «chinchos», «catalinos», «mantidos», «pouroanos», etc. e de seguro que preferimos ser un cidadán máis sen ter que levar etiqueta algunha...

15/07/17

Fai meses caeu nas miñas mans unha deteriorada fotografía feita por Francisco Lago “Paco Carballal” dunha procesión na honra do Sagrado Corazón en Beluso. Por casualidade púxeme a retocala un pouco e mentres estaba co labor veume á memoria unha crónica lida hai tempo en Galicia, diario de Vigo, na que describía os actos de culto celebrados tal día como hoxe (máis coincidencias!), pero no domingo 15 de xullo de 1923.
Creo que vale a pena transcribir a información pois describe a foto citada e da unha idea clara da relevancia social e relixiosa desta data:
Grande brillantez revestiron os cultos que na honra do Sagrado Corazón de Xesús que se celebraron na parroquia de Beluso. A igrexa presentaba un aspecto fermoso.
Ás sete da mañá do día 15, celebrouse a misa de comuñón.
Na misa solemne ás once tocou maxistralmente a orquestra de D. Ángel Rodulfo, como igualmente na función da tarde.
As conversas do triduo que estiveron a cargo do párroco de Santa Cristina de Campaña don Francisco Chantada, cuxa popularidade e fama de orador grandilocuente é xeral en toda a dioceses. Dirixiu unha vibrante alocución a todas as asociadas do divino Corazón.
Ás seis da tarde deron principio aos exercicios, tocando a orquestra un motetes e a continuación ocupou a sagrada cátedra o referido orador.
A procesión resultou grandiosa. Aínda que moi concorrida en outras ocasións, non o foi tanto como a deste día.
Entre dúas largas filas de fieis con velas acendidas, ía a cruz parroquial, estandarte do Sagrado Corazón de Jesús, que portaba D. Francisco Chantada, recollendo as borlas os xoves D. Juan Davila Davila e D. Salvador Lago Carballal. Catro lindas nenas, con canastreis de flores, ían diante da imaxe. Seguía o párroco D. Ramón Penide Núñez, con capa pluvial acompañado dos coadxutores D. Mariano Álvarez e D. Ramón Torres, e pechando a comitiva a banda de música de Moaña.
Reciba a asociación do Sagrado Corazón de Jesús, o noso parabén e igualmente ao párroco señor Penide Núñez.”

03/07/17

Non é nada estraño a relación de xentes de Bueu coa escravitude. A pesar de que os que imos a citar son os casos de persoas relacionadas con Bueu que están mellor documentados non son os únicos. Algúns casos máis foron transmitidos oralmente e se referían non tanto a ter escravos na casa como a traficar con eles formando parte de barcos negreiros. Algunhas das fortunas do século XIX e primeiro cuarto do s. XX proviñan desta actividade ilícita. Coñecido era o caso dun de Cela que estando en Cuba dedicábase ao tráfico de persoas graza ao cal mercou moitas propiedades na súa parroquia e no centro de Bueu...

Ano 1562
De Francisco Gago, párroco de Bueu temos constancia documental de que capitaneaba as violentas accións de fregueses do Hío, Aldán e Beluso contra os atalaieiros dos cercos de Cangas. Certo día advertido de que o atalaieiro Alonso Vidal intentou cortar a redes das sacadas do cura e dos seus fillos Francisco e Juan armouse cunha bésta e unha espada. E así, acompañado do seu escravo, cunha lanza, foron detrás do Alonso Vidal que fuxiu cara o seu barco. Pero o cura entrou no barco detrás del e quixo que se dese por preso mentres tanto os fillos e o escravo o atacaban coas armas facéndolle unha ferida nun “braço que lle romperon coiro e carne e saíu sangue...” 
A.Reino Galicia Secc. Veciños Mazo 17465/11, sf.    


Ano 1698
A través do testamento do abade de Bueu e Comisario do Santo Oficio, Fernando de la Rúa e Freire, temos coñecemento que lle deixou ao seu sobriño Baltasar Melchor de la Rúa Freire un escravo  chamado Domingo San José que tiña na súa casa. Este “escravo, mosso alto de corpo, cunha cruz nos peitos, ao lado dereito e outra no braço do mesmo lado que non se declara ben; o cal mercara, fai moitos anos e como tal escravo lle servira na casa fielmente.”
Aínda que o testamento poñía que o escravo lle serviría por espazo de catro anos, Baltasar Melchor acudiu ante un escribán para darlle carta de liberdade “como se lexitimamente lle houbera servido ditos catro anos enteiros”.
A. H. Provincial de Pontevedra

Ano 1830     
 Esteban Antonio del Río veciño de Meiro no seu testamento deixou varias casas e fincas na cidade de Bos Aires e unha casa en Meiro, así como cartos, accións,.. Unha pequena parte do capital foi para o seu sobriño José Antonio del Río e o resto:
Declaro ser a miña vontade que meus dous escravos José e María queden libres despois do meu falecemento, encargo ao meu testamenteiro lles outorgue neste caso a súa respectiva carta de liberdade. Entregándolles ademais todos os mobles e roupas do meu uso, apeiros de labranza e cincuenta pesos a cada un remunerándolles dese modo seus bos servicios e encargándolles continúen prestarmos ata os meus últimos días. Ultimamente cedo en favor de María o Padroado que a Lei acorda sobre os seu fillos e ademais dono á súa filla Inés cen pesos que meu testamentario lle entregará dos meus bens [...]
É a miña vontade que meu testamentario reducindo todo a moeda metálica estableza e funde con todas as seguridades que esixe a Lei. Eu quero tres establecementos a perpetuidade no lugar de meu nacemento A Aldea de Meiro sendo o principal unha escola de primeiras letras; en segundo un facultativo Médico para asistir de gratis a todos os enfermos pobres da freguesía e ademais que esixan a súa asistencia, e o terceiro unha capelanía Eclesiástica coa obriga de dicir unha misa rezada todos os días festivos e de misa...”